Ảnh minh hoạ.
Nhà bán hàng "trở tay không kịp"
Từ ngày 27/10, sàn TiktokShop áp dụng loại phí mới mang tên "phí xử lý đơn hàng" cố định 3.000 đồng/đơn, không phân biệt giá trị hay số lượng sản phẩm. Đây là lần điều chỉnh thứ hai chỉ trong thời gian ngắn, trước đó nền tảng đã tăng đến 300% phí hoa hồng nền tảng với nhóm người bán tiêu chuẩn. Chính sách mới lập tức khiến "rổ phí" trở nên chồng chất, gây áp lực lên biên lợi nhuận và gia tăng rủi ro kinh doanh cho nhà bán hàng online.
TikTok Shop ví dụ cách tính phí xử lý đơn hàng
Sự thay đổi liên tiếp ngay trước mùa cao điểm mua sắm cuối năm khiến nhiều nhà bán hàng trở tay không kịp. Anh Đặng Thành Định, Founder thương hiệu mỹ phẩm chăm sóc nam giới Nerman cho biết, hệ thống của mình từng đầu tư mạnh vào TikTok Shop với định hướng tăng trưởng dài hạn, tuy nhiên những điều chỉnh phí gần đây đang tạo sức ép lớn lên toàn bộ chuỗi vận hành.
Với các doanh nghiệp có quy mô lớn, việc điều chỉnh phí không chỉ ảnh hưởng đến biên lợi nhuận mà còn tác động đến chiến lược marketing, phân bổ ngân sách và kế hoạch sản xuất. Mỗi đơn hàng hiện phải gánh thêm nhiều loại phí như phí nền tảng, phí hoa hồng, phí chương trình khuyến mãi, phí vận hành, cộng thêm phí xử lý đơn mới. Tổng cộng, các khoản này có thể chiếm 23 - 30% doanh thu mỗi đơn hàng, một tỷ lệ mà theo anh Định là "không thể duy trì mãi".
Anh Đặng Thành Định, Founder thương hiệu mỹ phẩm chăm sóc nam giới Nerman.
Không chỉ doanh nghiệp lớn, nhóm tiểu thương nhỏ lẻ cũng đang chịu tác động trực tiếp từ việc điều chỉnh phí nền tảng. Kinh doanh mỹ phẩm và đồ chăm sóc cá nhân trên Shopee, chị Đỗ Quyên (Ba Đình, Hà Nội) cho biết các khoản phí phát sinh thời gian gần đây khiến việc buôn bán của chị ngày càng khó khăn.
"Dạo gần đây, Shopee thay đổi chính sách nên phí sàn tăng đáng kể. Trước đây một phần chi phí còn được nền tảng hỗ trợ, nhưng giờ người bán phải tự gánh gần như toàn bộ", chị Quyên nói.
Theo tính toán của chị, với một đơn hàng trị giá khoảng 400.000 đồng, tổng phí sàn và các chi phí vận hành khác có thể chiếm tới 20 - 25% giá bán. "Nếu không canh đúng thời điểm nhập hàng hoặc gặp đợt cạnh tranh giá mạnh, tôi có thể lỗ khoảng 20.000 - 30.000 đồng mỗi đơn", chị cho biết.
Do lượng đơn trên sàn giảm rõ rệt, mỗi tháng chị chỉ bán được khoảng vài đơn qua Shopee; phần lớn khách hiện chuyển sang mua trực tiếp qua Facebook, Zalo để tránh phí. Giá nhập hàng không giảm, phí lại tăng, đồng lời ngày một mỏng, rủi ro kinh doanh vì thế cũng lớn hơn.
Nhiều nhà bán hàng cho biết, chính sách thay đổi trong thời gian ngắn, đặc biệt vào giai đoạn cuối năm, một số nhà bán buộc phải thu hẹp quy mô, tạm dừng quảng cáo hoặc cắt giảm các khoản vận hành, dẫn đến doanh thu sụt giảm và hoạt động kinh doanh kém ổn định hơn.
Xây dựng chiến lược đa kênh
Thực tế, biến động phí là xu hướng khó tránh khi các nền tảng điều chỉnh mô hình kinh doanh và tối ưu vận hành. Hiện khung pháp lý tại Việt Nam chưa quy định trần phí nền tảng, nên việc điều chỉnh mức thu là quyền của doanh nghiệp theo cơ chế thị trường. Theo chuyên gia trong lĩnh vực TMĐT Vũ Trung Thành, sự điều chỉnh phí trong thời gian ngắn có thể tạo áp lực lên hệ sinh thái nhà bán, nhất là nhóm nhỏ lẻ vốn phụ thuộc lớn vào các sàn.
"Nếu chi phí vận hành tăng nhanh mà không có sự chuẩn bị, một bộ phận nhà bán hàng có thể rút khỏi thị trường, ảnh hưởng đến sự đa dạng của nguồn hàng và lựa chọn của người tiêu dùng. Điều 'cấp bách' doanh nghiệp có thể chủ động lúc này trước hết là nhanh chóng tối ưu hoá vận hành và phân bổ lại nguồn lực", ông Thành cho biết.
Ông Thành Vũ, nhà sáng lập Công ty TNHH tư vấn và phát triển thương mại điện tử PBS.
Cụ thể, các nhà bán có thể mở rộng sang các kênh đa nền tảng, từ social commerce, website riêng đến mô hình bán hàng cộng đồng cũng có thể giúp doanh nghiệp giảm rủi ro khi thị trường biến động. Sàn TMĐT vẫn là kênh quan trọng, nhưng không nên xem là kênh duy nhất. Khi lệ thuộc quá mức, chỉ một thay đổi nhỏ trong cấu trúc phí cũng có thể tác động lớn đến hiệu quả kinh doanh. Doanh nghiệp nên chuẩn bị sẵn phương án thay thế để giữ thế chủ động.
Quan điểm này cũng được chia sẻ bởi nhiều doanh nghiệp đã gắn bó lâu năm với TMĐT, anh Đặng Thành Định cho rằng, các nhà bán không nên chỉ chờ chờ phí giảm, mà cần phải nhanh chóng xây dựng đa kênh càng sớm càng tốt.
"Mục tiêu của chúng tôi là đưa tỷ trọng doanh thu của thương hiệu từ TMĐT xuống dưới 50% vào năm 2026. Đây không phải tham vọng mà là kế hoạch khả thi, vì chúng tôi đã chuẩn bị cho chiến lược đa kênh suốt nhiều năm qua", anh Định chia sẻ. Theo anh, mô hình này giúp doanh nghiệp tăng tính ổn định của lợi nhuận và là nền tảng của một thương hiệu bền vững.
Hiện nay, tại các thị trường như Trung Quốc hay Mỹ cho thấy, những thương hiệu phụ thuộc hoàn toàn vào một nền tảng thường bị gắn mác "thương hiệu Douyin" - hàm ý thiếu độ tin cậy vì không hiện diện tại các kênh truyền thống như siêu thị hay trung tâm thương mại. Nhận diện được điều này từ rất sớm, anh Định đã phát triển thương hiệu của mình đồng thời 3 kênh: TMĐT, kênh phân phối hiện đại (Modern Trade) và kênh truyền thống (General Trade) để mở rộng độ phủ và giảm tác động từ biến động phí hoặc thay đổi chính sách của các sàn.
Dù vậy, xu hướng điều chỉnh phí sẽ còn tiếp diễn, các nền tảng có thể chuyển sang mô hình phân tầng, trả thêm để tăng hiển thị hoặc sử dụng các công cụ marketing nâng cao. "Phản ứng này càng chứng tỏ, chúng ta buộc phải bước vào giai đoạn đòi hỏi nhà bán hàng khả năng thích ứng cao", ông Thành nhận định, "Biến động phí là yếu tố nhà bán không thể kiểm soát, việc tái cấu trúc mô hình, tối ưu chi phí nội bộ và đa dạng hóa kênh bán được xem là hướng đi thiết thực nhất để giữ vững hoạt động trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt".