Ông Daniel Theobald - Chủ tịch Tập đoàn Vecna Robotics, Chủ tịch MassRobotics. Ảnh: Nhật Thịnh/Báo Thanh niên.
"Không phải mọi thứ bạn nghe từ Silicon Valley đều đúng"
Tại Hội nghị quốc tế: Đột phá công nghệ và đổi mới sáng tạo - Kiến tạo thế hệ tương lai cho TP.HCM mới đây, ông Daniel Theobald - nhà sáng lập và Chủ tịch Tập đoàn Vecna Robotics, đồng sáng lập và chủ tịch của MassRobotics, xuất hiện với tư cách diễn giả.
Vecna Robotics là một công ty công nghệ và robot của Mỹ được thành lập vào năm 2018 và huy động 128,5 triệu USD vòng series C vào năm 2022. Còn MassRobotics là trung tâm công nghệ robot lớn nhất thế giới, có trụ sở tại Boston (Mỹ) chuyên thúc đẩy sự đổi mới và thương mại hóa công nghệ robot. MassRobotics đã hỗ trợ trên 200 công ty khởi nghiệp, huy động 1,1 tỷ USD quỹ đầu tư mạo hiểm và trên 65 triệu USD quỹ SBIR/STTR.
Trong bài chia sẻ của mình, ông Daniel Theobald đề cập thực tế mà ông gọi là "mặt tối" tại Silicon Valley mà giới khởi nghiệp phải nhìn thẳng.
Cụ thể, vị chuyên gia dẫn các số liệu thống kê tại Silicon Valley cho thấy 95% các công ty khởi nghiệp được nhà đầu tư hỗ trợ đều thất bại. Chỉ có 1 trong 100 nhà sáng lập được nhà đầu tư hỗ trợ kiếm được tiền thật. Những nhà sáng lập nữ nhận được ít hơn 2% vốn đầu tư nhưng lại tạo ra lợi nhuận trung bình gấp đôi.
Một số liệu khác là hầu hết các quỹ đầu tư đều thất bại: Chỉ dưới 13% quỹ có thể nâng cấp từ Fund I lên Fund II. Và chỉ chưa đến 9% sống sót để bước tiếp sang Fund III. Ông nhấn mạnh, ngay cả "kỳ lân" cũng thường thất bại nên đừng cố gắng đuổi theo Silicon Valley trong khi TP.HCM có thể làm tốt hơn.
"Chúng ta phải hiểu điều đó khi cố gắng học hỏi mô hình này. Rất nhiều nền kinh tế trên thế giới nói với tôi và các trường đại học, chính phủ mà tôi làm việc cùng rằng: "Chúng tôi muốn trở thành Silicon Valley của Đông Á" hay một nơi nào đó. Và tôi luôn nói: Không, các bạn không muốn như Silicon Valley, các bạn muốn tốt hơn Silicon Valley, và các bạn hoàn toàn có thể. Silicon Valley có nhiều bài học tốt, nhưng cũng cần hiểu rằng không phải mọi thứ bạn nghe từ Silicon Valley đều đúng", ông nhận định.
Thung lũng Silicon
Ông Daniel cảnh báo rằng nhiều trung tâm đổi mới sáng tạo hiện nay đang mắc kẹt trong tư duy "tăng trưởng bằng mọi giá", tức chạy thật nhanh, tiêu thật nhiều và kỳ vọng tạo ra kỳ lân. Cách tiếp cận này, theo ông, dễ đẩy startup vào thế mất cân bằng: tốc độ tăng trưởng vượt quá năng lực vận hành, không đủ thời gian cho R&D, dòng tiền mất kiểm soát và cuối cùng doanh nghiệp tự đánh mất lợi thế của chính mình.
Ông cho biết tại Thung lũng Silicon, khẩu hiệu "tăng tốc rồi sụp đổ" đã trở nên phổ biến, và đây cũng là nguyên nhân khiến nhiều công ty khởi nghiệp biến mất chỉ sau một thời gian ngắn.
Với các nền kinh tế mới nổi như Việt Nam, ông cho rằng startup có cơ hội phát triển bền vững hơn nếu không bị trói buộc bởi vòng xoáy gọi vốn liên tục. Việc không nhận vốn trong giai đoạn đầu đôi khi giúp doanh nghiệp giữ được quyền chủ động, đi chậm nhưng chắc, thay vì bị cuốn vào cuộc đua đốt tiền theo kỳ vọng của nhà đầu tư.
"Mảng robot hình người và AI đa năng đang cho thấy dấu hiệu của một "bong bóng công nghệ" mới, gợi nhớ bong bóng dotcom đầu những năm 2000 và nhiều khả năng sẽ điều chỉnh mạnh trong vòng 2 năm tới", ông nhận định.
TP.HCM cần có tư duy chấp nhận rủi ro
Chủ tịch Tập đoàn Vecna Robotics cho rằng để TP.HCM có thể đổi mới sáng tạo, cần tập trung giải quyết một vấn đề thực tế trong sản xuất vì sự đổi mới không diễn ra một cách tự nhiên. Ông khuyến nghị thành phố nên hỗ trợ doanh nghiệp đăng ký sáng chế khi phù hợp, đồng thời ưu tiên việc lưu giữ và bảo vệ dữ liệu vì đây nền tảng để huấn luyện mô hình và mô phỏng trong kỷ nguyên AI.
Một điểm quan trọng khác, theo ông, là tư duy chấp nhận rủi ro: "Thất bại không phải vấn đề. Đó là bài học mà phương Tây đã trả rất nhiều tiền để học." Ông cũng nhắc lại nguyên tắc "KISS – Keep It Simple, Smart": đổi mới phải đơn giản và thực dụng. "Những thứ quá phức tạp thường không tạo ra giá trị. Sự thú vị chỉ có giới hạn; điều quan trọng là hiệu quả."
Ông cũng đề xuất TP.HCM vận động các doanh nghiệp lớn đã phát triển tại địa phương tham gia vào mạng lưới hỗ trợ theo mô hình "Hội Nhà Sáng Lập" (Founders Guild), qua đó chia sẻ kinh nghiệm, tài nguyên và đối tác cho thế hệ startup mới.
"Mọi người đều phải vật lộn với sức khỏe tâm thần. Đặc biệt là những người sáng lập. 82% người sáng lập báo cáo các vấn đề sức khỏe tâm thần đáng kể. 75% báo cáo cụ thể về sự cô đơn. Cách duy trì sức khỏe tinh thần tốt: Ngủ, Tập thể dục, Tránh chất gây nghiện, Cộng đồng. TP.HCM có thể hợp tác với The Founders Guild để cung cấp cộng đồng hỗ trợ những người sáng lập của họ trên trường quốc tế", ông khuyến nghị.
Thành lập quỹ đồng đầu tư R&D
Chuyên gia đề xuất TP.HCM xây dựng một quỹ đồng đầu tư với doanh nghiệp vừa và nhỏ, tập trung vào các dự án R&D phục vụ tối ưu hóa sản xuất. Những lĩnh vực như robot, tự động hóa hay AI trong nhà máy có thể tạo ra tác động nhanh và trực diện, giúp nâng hiệu quả công nghiệp trên diện rộng.
Thiết lập cơ chế "bàn theo dõi nhanh" cho đăng ký IP quốc tế
IFC tại TP.HCM được khuyến nghị phát triển một cơ chế riêng để tăng tốc việc đăng ký sở hữu trí tuệ quốc tế, đặc biệt với các sáng chế xuất phát từ hoạt động sản xuất. Điều này giúp rút ngắn thời gian bảo hộ và tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt Nam.
Đầu tư vào mô phỏng – bản sao kỹ thuật số
Theo chuyên gia, TP.HCM cần đầu tư có hệ thống vào các trung tâm mô phỏng và digital twins, coi đây như "bánh đà" thúc đẩy đổi mới. Mô phỏng cho phép doanh nghiệp thử nghiệm nhanh, giảm rủi ro, tăng tốc quá trình học hỏi và ra quyết định.
Tham gia xây dựng tiêu chuẩn quốc tế cho Trí tuệ Nhân tạo Vật lý (Physical AI)
Thành phố được khuyến khích đóng vai trò tích cực trong việc thiết lập các tiêu chuẩn tương tác cho Physical AI — hệ thống AI vận hành trên robot và thiết bị thực. Việc mọi nền tảng tuân thủ chung một bộ tiêu chuẩn sẽ giúp mở rộng ứng dụng dễ dàng hơn. Chuyên gia cũng gợi ý TP.HCM hợp tác với sáng kiến IntelligentMachineGuild.com để bắt nhịp với các nỗ lực toàn cầu.