Ngày 10/12/2025, Thanh tra Chính phủ (TTCP) đã ban hành Thông báo Kết luận thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật Dự án tuyến cao tốc cửa khẩu Hữu Nghị - Chi Lăng.
Dự án dài khoảng 43km, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chủ trương đầu tư. Quá trình triển khai thực hiện từ năm 2016 đến tháng 7/2025, dự án đã gặp nhiều khó khăn, vướng mắc nên phải dừng thực hiện và thay đổi hình thức đầu tư (3 lần), thay đổi cơ quan chủ quản đầu tư (2 lần).
Cụ thể, lần 1: dự án thực hiện theo hình thức đầu tư công từ 2016 - 2018 do Tổng công ty đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) làm chủ đầu tư; Cơ quan chủ quản đầu tư là Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng).
Lần 2: Dự án thực hiện theo hình thức đầu tư BOT từ 2018 - 2022, UBND tỉnh Lạng Sơn là cơ quan nhà nước có thâm quyền; Nhà đầu tư thực hiện Dự án thành phần 2 là Liên danh Công ty CP đầu tư - UDIC, Công ty CP Licogi 16, Công ty TNHH Hòa Hiệp. Doanh nghiệp thực hiện dự án thành phần 1 có tên gọi Công ty CP BOT Bắc Giang - Lạng Son (DNDA TP1); Doanh nghiệp thực hiện dự án thành phần 2 là Công ty cổ phần BOT Bắc Giang - Lạng Sơn - Hữu Nghị (DNDA TР2).
Sau đó, dự án thành phần 2 được tách ra khỏi dự án đầu tư tuyến cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn thành dự án độc lập. Tại thời điểm dừng thực hiện, dự án đang trong giai đoạn triển khai thi công xây lắp một số gói thầu, DNDA TP2 đã bàn giao hồ sơ cho Ban Quản lý dự án (QLDA) Đầu tư xây dựng tỉnh Lạng Sơn.
Lần 3: Dự án (độc lập) thực hiện theo hình thức đầu tư đối tác công tư (PPP) từ 2022-2025. Nhà đầu tư là Liên danh Công ty CP Xây dựng Đèo Cả - Công ty CP Tập đoàn Đèo Cả - Công ty CP Xây dựng công trình 568 - Công ty CP Lizen. Doanh nghiệp dự án có tên Công ty CP cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng.
Trên cơ sở kiến nghị của chủ đầu tư, HĐND tỉnh Lạng Sơn đã ban hành nghị quyết điều chỉnh chủ trương đầu tư, trong đó có điều chỉnh cơ cấu nguồn vốn.
Hiện nay, Công ty CP cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng đã triển khai 4 gói thầu xây lắp, tổng khối lượng thi công đạt 1.783,57/6.856,26 tỷ đồng tương ứng 26,01% giá trị hợp đồng. Tổng số vốn NSNN tham gia trong dự án (49,87% TMĐT) là 5.500 tỷ đồng, trong đó: Đã bố trí 4.500/5.242,1 tỷ đồng, giải ngân 2.210,2/4.500 tỷ đồng đạt 49,1%. Vốn nhà đầu tư tham gia dự án là 5.529 tỷ đồng (50,13% TMĐT), đã giải ngân là 873,16 tỷ đồng. Dự án chưa được các cơ quan chức năng tiến hành thanh tra, kiểm toán.
Phối cảnh xây dựng tuyến cao tốc Hữu Nghị-Chi Lăng đoạn qua địa bàn huyện Cao Lộc (cũ), tỉnh Lạng Sơn. Ảnh: Báo Lạng Sơn
Một số sai phạm, thiếu sót tại Dự án tuyến cao tốc cửa khẩu Hữu Nghị - Chi Lăng
Theo TTCP, bên cạnh kết quả tích cực đạt được, trong quá trình triển khai thực hiện dự án, UBND tỉnh và các cơ quan có liên quan còn một số thiếu sót, sai phạm.
Cụ thể, trong lần thay đổi hình thức đầu tư thứ nhất, Bộ Xây dựng (Bộ GTVT trước đây), UBND tỉnh Lạng Sơn, VEC, Sở Xây dựng tỉnh Lạng Sơn, Ban QLDA tỉnh và các đơn vị có liên quan chưa thực hiện việc rà soát xác định cụ thể các hồ sơ khảo sát, thiết kế (do VEC thực hiện) đã tận dụng được, không tận dụng được; chưa xác định cụ thể (đơn giá, giá trị) các khoản chi phí (khảo sát, thiết kế...) do VEC đã thực hiện và chưa phê duyệt quyết toán các khoản chi phí này.
Ở lần thay đổi hình thức đầu tư thứ 2, UBND tỉnh Lạng Sơn không thực hiện theo trình tự, thủ tục chuyển đổi hình thức đầu tư công sang hình thức đối tác công tư (PPP) theo quy định.
Ban QLDA tỉnh không thực hiện việc bàn giao hồ sơ (khảo sát, thiết kế) do VEC đã thực hiện cho Nhà đầu tư BOT Bắc Giang - Lạng Sơn. VEC và Ban QLDA2 (thuộc Bộ GTVT) không bàn giao hiện trường cho UBND tỉnh Lạng Sơn, do đó, UBND tỉnh Lạng Sơn và các cơ quan chức năng không có cơ sở bàn giao hiện trường cho Nhà đầu tư BOT Bắc Giang - Lạng Sơn.
DNDA TP2 khi ký Phụ lục hợp đồng số 02 với UBND tỉnh Lạng Sơn chưa đảm bảo số vốn chủ sở hữu tối thiểu theo quy định (600/949,31 tỷ đồng). DNDA TP2 không thực hiện việc rà phá bom mìn, vật nổ nhưng vẫn tổ chức thi công các gói thầu xây lắp.
Ban QLDA tỉnh và DNDA TP2 chưa thực hiện việc thống kê xác định khối lượng, công việc do DNDA TP2 đã thực hiện và chưa tiến hành thanh quyết toán các khoản chi phí do DNDA TP2 đã thực hiện.
Tại lần thay đổi hình thức đầu tư thứ 3, công tác lập, thẩm định, phê duyệt hồ sơ TKKT, thiết kế BVTC, dự toán chậm so với tiến độ tổng thể được phê duyệt làm ảnh hưởng tới quá trình triển khai thi công; còn nhiều sai sót (đã nêu tại phần kết quả kiểm tra, xác minh).
Tiến độ thực hiện các gói thầu xây lắp chậm so với hợp đồng; nhà thầu tổ chức thi công trước khi hồ sơ thiết kế BVTC được phê duyệt... Nhà đầu tư và doanh nghiệp dự án chậm giải ngân vốn vay và vốn hợp pháp khác theo Hợp đồng BOT; chưa thu xếp đủ tài chính để thực hiện dự án theo quy định.
Theo Hồ sơ thiết kế được phê duyệt, dự án còn khoảng 1,5 triệu m³ đất, đá đổ thải chưa được UBND tỉnh bố trí bãi đổ thải. Các nhà thầu thi công xây dựng chưa hoàn thiện thủ tục đăng ký khai thác khoáng sản; ...
Ban QLDA tỉnh chưa bàn giao hồ sơ, tài liệu, hiện trường, khối lượng đã thi công của các gói thầu xây lắp do DNDA TP2 đã thực hiện (trước năm 2018) cho DNDA khi thực hiện dự án (độc lập) theo hình thức đối tác công tư PPP.
Ngân hàng không thực hiện theo đúng cam kết bố trí vốn cho Nhà đầu tư và không thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, ảnh hưởng rất lớn đến việc triển khai thực hiện dự án.
UBND tỉnh Lạng Sơn trình và HĐND tỉnh Lạng Sơn ban hành Nghị quyết điều chỉnh tăng phần vốn nhà nước tham gia dự án khi chưa cân đối được vốn đầu tư theo quy định. UBND tỉnh Lạng Sơn đề nghị cấp có thẩm quyền hỗ trợ từ nguồn NSTW thực hiện dự án là 2.700 tỷ đồng, ngoài kế hoạch đầu tư công (nằm ngoài tổng số vốn phân bổ cho tỉnh theo nguyên tắc, tiêu chí, định mức).
Để xảy ra các thiếu sót, sai phạm nêu trên, TTCP cho rằng, trách nhiệm thuộc Bộ Xây dựng, HĐND tỉnh, UBND tỉnh Lạng Sơn, Sở Xây dựng tỉnh Lạng Sơn; Ban QLDA2 thuộc Bộ GTVT, Tổng công ty ĐTPT đường cao tốc Việt Nam (VEC); Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng tỉnh Lạng Sơn, Công ty CP BOT Bắc Giang - Lạng Sơn - Hữu Nghị, Công ty CP cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng, các Nhà thầu thi công các Gói thầu EC01, EC02, EC03, EC04;...
Chuyển cơ quan điều tra xử lý nếu có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự
Từ kết quả thanh tra, Tổng TTCP kiến nghị Thủ tướng xem xét, chỉ đạo NHNN xem xét trách nhiệm phía ngân hàng liên quan về việc không thực hiện thu xếp tín dụng và giải ngân vốn theo cam kết, không thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
NHNN nghiên cứu ban hành theo thẩm quyền hoặc tham mưu cấp có thẩm quyền ban hành quy định, chế tài xử lý đối với các Tổ chức tín dụng, ngân hàng thương mại đã cam kết bố trí vốn cho Nhà đầu tư, doanh nghiệp khi tham gia dự thầu các công trình, dự án nhưng sau khi trúng thầu, trong quá trình thực hiện các công trình, dự án lại không thực hiện bố trí vốn theo cam kết.
Đối với Bộ Xây dựng, chủ trì, phối hợp với UBND tỉnh Lạng Sơn và VEC khẩn trương thực hiện việc quyết toán các khoản chi phí do VEC đã thực hiện theo quy định của pháp luật.
UBND tỉnh Lạng Sơn báo cáo HĐND tỉnh thực hiện rà soát việc trình, thẩm định, phê duyệt Nghị quyết số 18/NQ-HĐND của HĐND tỉnh, xác định rõ khả năng cân đối vốn, việc ảnh hưởng đến các công trình, dự án khác, theo đúng quy định của pháp luật. Phối hợp với Bộ Xây dựng và VEC khẩn trương thực hiện việc quyết toán các khoản chi phí do VEC đã thực hiện theo quy định của pháp luật.
Chỉ đạo Ban QLDA tỉnh thực hiện việc rà soát, xác định khối lượng, công việc do Công ty cổ phần BOT Bắc Giang - Lạng Sơn - Hữu Nghị (DNDA TP2) đã thực hiện, làm cơ sở để thanh quyết toán theo quy định, không để tranh chấp, khiếu kiện.
Cơ quan thanh tra cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Xây dựng, UBND tỉnh Lạng Sơn tổ chức kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm, xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật đối với các đơn vị, tổ chức, cá nhân để xảy ra các thiếu sót, sai phạm trong quá trình triển khai thực hiện dự án.
Ngoài ra, TTCP cũng đề nghị UBND tỉnh Lạng Sơn thực hiện việc giao đất cho DNDA theo quy định; xác định số tiền phải nộp phần bổ sung diện tích đất chuyên trồng lúa khi có quyết định giao đất theo quy định.
Chỉ đạo Ban QLDA tỉnh, Công ty CP cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng và các cơ quan, đơn vị có liên quan đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án; rà soát quá trình triển khai thực hiện dự án, các gói thầu theo quy định của pháp luật, có giải pháp khắc phục những thiếu sót, sai phạm.
Yêu cầu các nhà thầu và đơn vị, tổ chức, cá nhân có liên quan thực hiện đầy đủ nghĩa vụ và trách nhiệm theo hợp đồng đã ký kết, theo quy định của pháp luật; kiểm tra, rà soát, chấn chỉnh, xử lý và có biện pháp khắc phục những thiếu sót, sai phạm theo đúng quy định của pháp luật.
Thực hiện việc kiểm tra, rà soát hồ sơ, thiết kế, dự toán các gói thầu; thực hiện công tác nghiệm thu, thanh quyết toán theo đúng quy định của pháp luật; đôn đốc các nhà thầu khẩn trương hoàn thiện hồ sơ đăng ký, nộp tiền cấp quyền khai thác và phí bảo vệ môi trường theo quy định.
Thực hiện điều chỉnh giảm giá trị dự toán khi phê duyệt do tính sai khối lượng số tiền 106,68 tỷ đồng; áp dụng định mức, đơn giá chưa đúng quy định số tiền 70,49 tỷ đồng (theo đơn giá dự toán chưa được phê duyệt). Điều chỉnh tăng giá trị dự toán khi phê duyệt do tính thiếu khối lượng số tiền 2,51 tỷ đồng (theo đơn giá dự toán chưa được phê duyệt). Giảm trừ khi thanh, quyết toán các hạng mục phải phá dỡ tại gói EC04 số tiền 3,16 tỷ đồng (theo đơn giá dự toán chưa được phê duyệt) và rà soát khối lượng các hạng mục khi nghiệm thu, thanh quyết toán theo đúng quy định.
TTCP nêu rõ, trong quá trình thực hiện Kết luận thanh tra, trường hợp phát hiện gây thất thoát ngân sách Nhà nước, có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự thì chuyển cơ quan điều tra xử lý theo quy định của pháp luật.