Cao tốc mở nhanh, trạm dừng nghỉ chưa theo kịp
Theo thống kê của Cục Đường bộ Việt Nam (ĐBVN), nước ta hiện có hơn 3.000 km đường cao tốc đang khai thác, trong đó tuyến Bắc - Nam giữ vai trò trục xương sống. Riêng cao tốc Bắc - Nam phía Đông được quy hoạch 24 trạm dừng nghỉ. Tuy nhiên, đến nay mới chỉ có 4 trạm hoàn thiện và đưa vào khai thác hiệu quả; phần lớn các trạm còn lại vẫn trong quá trình triển khai, nhiều dự án chậm tiến độ do vướng giải phóng mặt bằng.
Các tuyến cao tốc tại Việt Nam còn thiếu trạm dừng nghỉ đạt tiêu chuẩn. Ảnh: Lộc Liên.
Khoảng trống giữa “đường đã mở” và “dịch vụ chưa theo kịp” đang tạo áp lực không nhỏ đối với người tham gia giao thông, đặc biệt là lái xe đường dài. Trong khi cao tốc cho phép xe chạy nhanh, liên tục, thì việc thiếu điểm dừng nghỉ đạt chuẩn lại khiến rủi ro mệt mỏi, buồn ngủ và tai nạn gia tăng.
Chia sẻ tại tọa đàm “Có cần quy chuẩn chất lượng dịch vụ trạm dừng nghỉ cao tốc? ” do Báo Xây dựng tổ chức sáng nay (24/12), bà Phan Thị Thu Hiền - Phó Cục trưởng Cục ĐBVN - cho biết, trạm dừng nghỉ có vai trò đặc biệt quan trọng trên cao tốc, bởi đây là không gian duy nhất phương tiện được phép dừng để nghỉ ngơi, sử dụng các dịch vụ thiết yếu.
Bà Phan Thị Thu Hiền - Phó Cục trưởng Cục ĐBVN - tại tọa đàm. Ảnh: BXD.
Theo bà Hiền, về mặt pháp lý, hành lang cho phát triển trạm dừng nghỉ hiện đã tương đối đầy đủ. Từ năm 2024, các quy định liên quan đến đầu tư, lựa chọn nhà đầu tư và tiêu chuẩn trạm dừng nghỉ trên cao tốc đã được ban hành đồng bộ. Theo quy chuẩn, trạm dừng nghỉ cao tốc phải có khu vệ sinh đạt chuẩn, trạm cấp nhiên liệu và khu phục vụ cứu hộ, cứu nạn.
Tuy nhiên, bà Hiền cho rằng vấn đề không nằm ở việc thiếu quy chuẩn mà ở khâu tổ chức thực hiện. “Cùng một mặt bằng tiêu chuẩn, có trạm vận hành tốt, sạch sẽ, phục vụ đầy đủ; nhưng cũng có trạm hoạt động kém hiệu quả , chưa đáp ứng yêu cầu”, bà nhận định.
Thực tế cho thấy phần lớn các trạm chậm hoàn thiện đều vướng giải phóng mặt bằng. Có dự án kéo dài nhiều năm nhưng vẫn chưa được bàn giao đủ diện tích để triển khai. Điều này khiến mục tiêu “cao tốc thông xe phải có trạm dừng nghỉ đi kèm” chưa thể thực hiện đồng bộ.
Áp lực đè nặng lên vai lái xe đường dài
Theo ông Đăng Văn Chung - Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam, thiếu trạm dừng nghỉ đạt chuẩn đang khiến lái xe đường dài chịu áp lực lớn. Cao tốc giúp xe chạy nhanh hơn, nhưng cũng đòi hỏi tài xế duy trì sự tập trung cao độ trong thời gian dài.
“Khi tuyến đường được thông xe, trạm dừng nghỉ phải hoạt động đồng thời. Đây là yêu cầu tối thiểu để bảo đảm sức khỏe và an toàn cho lái xe”, ông Chung nhấn mạnh.
Ông Chung cũng cho rằng quy chuẩn hiện hành đã đầy đủ, song khâu quản lý và tổ chức khai thác còn bất cập. Một số trạm do tư nhân đầu tư vận hành tốt, vệ sinh sạch sẽ, không thu phí nhà vệ sinh, trong khi một số trạm khác lại gây bức xúc vì chất lượng thấp hoặc thu phí không hợp lý.
Ông Đăng Văn Chung - Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam. Ảnh: BXD.
Từ kinh nghiệm quốc tế, chuyên gia Phan Lê Bình nhận định việc phát triển trạm dừng nghỉ không thể phó mặc hoàn toàn cho tư nhân. Ở những tuyến có lưu lượng lớn, nhà đầu tư có thể vận hành hiệu quả, nhưng tại các khu vực lưu lượng thấp, nếu không có cơ chế hỗ trợ, trạm dừng nghỉ rất khó duy trì chất lượng dịch vụ .
Theo ông Bình, Việt Nam cần tính đến cơ chế hỗ trợ chi phí vận hành đối với các trạm ở khu vực khó khăn, đồng thời xây dựng hệ thống kiểm định chất lượng rõ ràng. “Người dân không thể chạy thêm hàng chục km chỉ để tìm một trạm tốt hơn. Trách nhiệm bảo đảm chất lượng thuộc về cơ quan quản lý”, ông Bình nói.
Trong bối cảnh hệ thống trạm dừng nghỉ còn thiếu và chưa đồng đều, các chuyên gia cho rằng mục tiêu trước mắt cần tập trung vào những nhu cầu thiết yếu nhất của lái xe đường dài: Khu vệ sinh sạch sẽ, không thu phí; không gian nghỉ ngơi an toàn, đủ ánh sáng; dịch vụ ăn uống và tiếp nhiên liệu cơ bản.
Chỉ khi trạm dừng nghỉ thực sự đáp ứng được nhu cầu nghỉ ngơi của lái xe, cao tốc mới phát huy trọn vẹn vai trò là hạ tầng giao thông hiện đại , an toàn và nhân văn. Với hàng triệu lượt phương tiện lưu thông mỗi năm, giải “cơn khát” chỗ nghỉ trên cao tốc không chỉ là câu chuyện dịch vụ, mà còn là bài toán trực tiếp liên quan đến an toàn giao thông và sức khỏe cộng đồng...