Ánh sáng từ màn hình nhỏ dẫn đường cho hàng trăm lời kêu cứu
Đầu tháng 10, bão Matmo quét qua miền Bắc, mưa lớn khiến nhiều khu vực ở Thái Nguyên chìm trong biển nước. Trên mạng xã hội, từng lời kêu cứu dồn dập hiện lên, xen giữa tiếng lo lắng và tuyệt vọng.
Giữa dòng thông tin hỗn loạn ấy, Mai Anh, chuyên gia phát triển sản phẩm AI, nhắn cho người đồng nghiệp Tất Huân, một lập trình viên, đề xuất ý tưởng xây dựng bản đồ cứu hộ trực tuyến, dựa trên nền tảng VN Traffic mà Huân từng phát triển. Chỉ 4 giờ sau, từ những dòng dữ liệu rời rạc, bản đồ cứu hộ đầu tiên đã thành hình.
Trang web Thông tin cứu hộ ghi nhận hàng trăm lượt phản ánh của người dân. (Ảnh: NVCC)
“Không có bản kế hoạch, không có bản thiết kế chi tiết nào, bọn mình chỉ làm theo kinh nghiệm và thế mạnh của mỗi người”, Huân nhớ lại.
Anh phụ trách phần bản đồ và định vị, còn Mai Anh thu thập và xử lý dữ liệu. Nguồn dữ liệu đến từ mạng xã hội, chủ yếu là Facebook, nơi người dân tuyệt vọng gửi đi những lời kêu cứu. Có người viết trong các nhóm cộng đồng, có người đăng nhờ trên những fanpage chẳng liên quan gì đến cứu hộ, chỉ mong lời cầu cứu được nhìn thấy.
Lượng thông tin ấy quá lớn và rời rạc, gần như không thể tổng hợp thủ công. Từ kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, Mai Anh dùng thuật toán AI để tự động nhận diện, lọc và trích xuất dữ liệu
Hệ thống bắt đầu quét các bài viết công khai, nhận diện nội dung chứa từ khóa về ngập, kêu cứu, mất liên lạc, rồi sàng lọc những bài có thông tin vị trí. “Khi một người viết rằng họ đang ở phường Quang Trung hay trung tâm TP Thái Nguyên, hệ thống sẽ tự xác định kinh độ, vĩ độ tương ứng và hiển thị lên bản đồ”, Huân giải thích.
Sau đó, AI tiếp tục phân loại, tách các trường hợp cần cứu hộ khẩn cấp khỏi những nhu cầu khác như lương thực, thuốc men hay liên lạc.
Chỉ chưa đầy một ngày, bản đồ đã thu hút hơn 3.000 người dùng. Các điểm đánh dấu trên bản đồ liên tục sáng lên, cập nhật tình hình ngập, vị trí người cần cứu hộ và khu vực nguy hiểm. Từ mạng xã hội, bản đồ cứu hộ được chia sẻ rộng rãi. Nhiều đội cứu hộ bắt đầu truy cập, định vị điểm cần cứu trợ.
Dù vậy, Huân không dám vui: “Đây là lần đầu tiên sản phẩm của mình có người dùng thật và nhận được nhiều phản hồi đến vậy. Nhưng trong số đó, không ít người là những người đang gặp nạn ở Thái Nguyên”.
Thử thách lớn nhất lại không nằm ở công nghệ
Khi phạm vi ngập lan rộng sang Bắc Giang, Bắc Ninh, Cao Bằng, khối lượng dữ liệu tăng gấp nhiều lần. Huân rủ thêm Long Đặng, founder của nền tảng Investify, tham gia hỗ trợ. Sự góp mặt của Long giúp hệ thống ổn định hơn, mô hình AI được cải tiến để phân loại chính xác và loại bỏ tới 95% tin rác, quảng cáo.
Thế nhưng, thử thách lớn nhất lại không nằm trong công nghệ mà nằm ở kinh nghiệm. Khi cả nhóm đều chưa từng có kinh nghiệm trong lĩnh vực cứu hộ cứu nạn. Họ không dám đoán người gặp nạn cần gì, càng không thêm tính năng rườm rà có thể gây rối. Cả nhóm thống nhất một nguyên tắc duy nhất đó chính là đơn giản nhất có thể.
Người dân không phải học cách dùng ứng dụng mới, không phải tải thêm phần mềm nào. Họ chỉ cần đăng bài, gửi tin nhắn hay bình luận như bình thường, phần còn lại, hệ thống sẽ tự động xử lý và hiển thị dữ liệu.
“Nếu em không hiểu về cứu hộ cứu nạn, thì đừng đi cứu hộ cứu nạn, vì em sẽ trở thành người cần được cứu”, câu nói của một đàn anh trong cộng đồng khiến nhóm càng thận trọng hơn. Họ chỉ làm đúng điều mình hiểu rõ: hiển thị thông tin chính xác, dễ hiểu và kịp thời.
Khi bản đồ được chia sẻ rộng rãi, lượng truy cập tăng đột biến khiến chi phí vận hành leo thang. Với cơ chế tính phí theo lượt tải bản đồ, chỉ vài giờ, chi phí đã vượt xa dự tính. Giữa lúc loay hoay, một lập trình viên của Vietmap đọc được chia sẻ của Huân trên mạng xã hội và chủ động liên hệ hỗ trợ. Anh giúp chuyển toàn bộ hệ thống sang nền tảng bản đồ Việt Nam – ổn định hơn và tiết kiệm chi phí.
Nhưng đó mới chỉ là khởi đầu. Trong vài ngày, hệ thống liên tiếp hứng chịu năm cuộc tấn công DDoS, với hơn ba triệu lượt truy cập ảo chỉ trong vài phút, khiến máy chủ gần như tê liệt. “Bình thường, ngay cả khi cả nước cùng truy cập, cũng không thể nào đạt được con số đó. Nhưng DDoS thì khác, nó làm hệ thống nghẹt thở”, Huân kể.
Giữa lúc nhóm đang căng mình mở rộng hạ tầng, một chuyên gia công nghệ trong cộng đồng, người âm thầm theo dõi dự án, bất ngờ gửi tin nhắn đề nghị hỗ trợ. Anh giúp nhóm nâng cấp hệ thống, tăng cường bảo mật. Khi sự cố được khắc phục, bản đồ cứu hộ lại sáng đèn.
“Chỉ mong app này không có quá nhiều người dùng”
Những ngày đầu vận hành, màn hình làm việc của nhóm gần như không tắt liên tục túc trực 24/7. Lượng truy cập ngày một nhiều thêm kéo theo các điểm sáng trên bản đồ ngày một dày đặc. Mỗi chấm đỏ trên bản đồ là một lời kêu cứu, một mái nhà đang chìm trong nước.
Đến ngày 14/10, bản đồ bắt đầu “dịu” lại. Các điểm sáng thưa dần, báo hiệu tình hình khả quan hơn. Ở Thái Nguyên, hơn 70% bài đăng lúc này chỉ còn là nhu cầu nhu yếu phẩm, hơn 20% là lời kêu gọi hỗ trợ khắc phục hậu quả, thay vì cầu cứu khẩn cấp như trước. Ở Bắc Ninh, tỷ lệ giữa hai nhóm bài đăng là 50/50, một tín hiệu tích cực khi lực lượng cứu hộ đã tiếp cận được nhiều khu vực hơn.
Với Huân, bản đồ không chỉ là sản phẩm công nghệ mà là cách nhìn thấy con người trong dữ liệu. Nó giúp cộng đồng và lực lượng cứu hộ xác định nơi cần giúp đỡ nhất, để mỗi hành động được thực hiện đúng lúc, đúng chỗ.
Khi bão tan, các điểm sáng trên bản đồ không còn dày đặc , nhóm mới có thời gian ngồi lại để nghĩ về tương lai, làm sao hiểu rõ hơn người dân ở vùng thiên tai, cải thiện độ chính xác của GPS trong điều kiện khắc nghiệt, và đặc biệt là đảm bảo hệ thống vẫn hoạt động mỗi khi cộng đồng cần đến.
Huân nói thẳng: “Các dự án cộng đồng nếu chỉ dựa vào tự nguyện thì dễ đứt gãy sau vài tháng. Nhóm mình sẵn sàng bàn giao hệ thống cho bất kỳ tổ chức hay cơ quan nào muốn tiếp quản, miễn là nền tảng vẫn tiếp tục được vận hành”.
Nhìn lại bản đồ giờ chỉ còn lác đác vài điểm sáng, Tất Huân tâm sự: “Mình vã mọi người thường đùa nhau rằng chỉ mong app này không có quá nhiều người dùng”.
Thế nhưng chưa đầy hai tuần sau khi tình hình bão lũ, ngập lụt ở Thái Nguyên và các tỉnh phía Bắc được giải quyết, bản đồ cứu hộ của nhóm lập trình viên trẻ lại một lần nữa sáng lên, lần này là ở Huế, Đà Nẵng và các tỉnh miền Trung, nơi đang trải qua đợt mưa lịch sử.
Mưa lớn từ thượng nguồn đổ về với lưu lượng lớn khiến sông trên địa bàn TP. Huế lên nhanh, hàng loạt con sông vượt đỉnh lũ lịch sử, khiến trung tâm TP. Huế chìm trong biển nước. Trong khi đó, tại TP. Đà Nẵng, từ ngày 26 đến 28/10, mưa lớn lịch sử khiến nhiều khu vực ở Đà Nẵng ngập sâu, đặc biệt tại các quận Liên Chiểu, Cẩm Lệ và Hòa Vang. Lượng mưa có nơi vượt 500 mm, làm sông Vu Gia – Thu Bồn dâng trên báo động 3, nhiều tuyến đường bị chia cắt.
Trước tình hình mưa lũ phức tạp, bản đồ cứu trợ trực tuyến của nhóm lập trình viên trẻ nhanh chóng được mở rộng sang Huế, Đà Nẵng và Quảng Nam, kịp thời hỗ trợ người dân vùng tâm lũ. Liên tục, các tin nhắn và báo cáo từ người dân gửi về hệ thống, ghi lại những điểm ngập, nhu cầu cứu trợ và lời kêu gọi giúp đỡ.
Bản đồ cứu hộ nhanh chóng cập nhật thêm các điểm ngập lụt. (Ảnh chụp màn hình)
Từ một dự án tự phát giữa tâm bão, bản đồ cứu hộ giờ đây trở thành nhịp cầu nối giữa những người xa lạ. Mưa rồi sẽ tạnh, nước rồi sẽ rút, nhưng ánh sáng từ những điểm nhỏ trên bản đồ ấy vẫn sẽ sẵn sàng sáng lên mỗi khi ai đó cần giúp đỡ, như một nhịp cầu thầm lặng, nối những tấm lòng giữa những mùa bão lũ.
