Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều ý kiến của các biểu Quốc hội băn khoăn khi chưa có đủ cơ sở khoa học, thực tiễn, đánh giá toàn diện và tham khảo kinh nghiệm quốc tế cũng như đảm bảo tính công bằng khi áp thuế đối với nước giải khát có đường và kiến nghị cần cân nhắc kỹ lưỡng và có lộ trình áp thuế phù hợp đối với mặt hàng mới như nước giải khát có đường.
Cụ thể, theo Đại biểu Cầm Thị Mẫn – Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hoá, mặc dù đại biểu tán thành với việc quy định lộ trình áp thuế đối với mặt hàng mới nhưng cần có đánh giá tác động đầy đủ khi mà mặt hàng nước giải khát có đường là mặt hàng có mối liên hệ đến hơn 20 ngành liên quan trong chuỗi giá trị, như ngành hàng bán lẻ, du lịch, nhà hàng, khách sạn và hàng trăm ngàn hộ nông dân trồng mía, công ty sản xuất đường.
"Đại biểu cho rằng, với việc áp thuế đối với mặt hàng mới cần phải có lộ trình chuẩn bị dài hơi, nhất là trong bối cảnh doanh nghiệp đang phải đối mặt với nhiều khó khăn và gánh nặng về thuế, phí. Đặc biệt, là trong bối cảnh hiện nay, khi Hoa Kỳ đang có động thái áp dụng thuế đối ứng lên nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam", bà Mẫn cho hay.
Theo đánh giá của Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam (VBA), việc đánh thuế nước giải khát có đường có thể làm giảm hiệu quả trong việc đóng góp của doanh nghiệp vào mục tiêu tăng trưởng 8% năm 2025 và tăng trưởng hai con số trong những năm tới của Chính phủ. Lý do bởi các doanh nghiệp nước giải khát hiện đóng góp khoảng trên 60 nghìn tỷ đồng mỗi năm vào ngân sách Nhà nước, chiếm gần 3% tổng thu ngân sách, chưa kể tạo việc làm cho hàng triệu lao động. Đây là nguồn lực quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của đất nước và ổn định an sinh xã hội. Ngoài ra, ngành nước giải khát thu hút nhiều doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) từ các Tập đoàn lớn trên thế giới như Coca-cola, Suntory PepsiCo v.v. và cả vốn đầu tư từ khối doanh nghiệp nhỏ và vừa, là động lực cần hỗ trợ để thúc đẩy tăng trưởng trong thời gian tới.
Xét về tác động kinh tế, việc áp thuế TTĐB 5% hay 10% đối với NGK có đường đều tạo tác động tiêu cực về dài hạn. Theo báo cáo đánh giá tác động của Bộ Tài chính về dự luật này, nếu áp thuế TTĐB theo phương án đề xuất 10% số thu ngân sách nhà nước trong năm đầu tiên sẽ tăng khoảng 2.400 tỷ đồng. Tuy nhiên, số thu các năm sau sẽ giảm hơn so với năm đầu do tiêu thụ có thể giảm.
Theo Báo cáo nghiên cứu đánh giá tác động của Viện quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) thì việc áp thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường thu ngân sách nhà nước có thể sẽ giảm ở các chu kỳ tiếp theo khi doanh nghiệp ngành NGK và các ngành khác trong quan hệ liên ngành thu hẹp quy mô sản xuất, dẫn tới giảm giá trị tăng thêm, giảm giá trị sản xuất, giảm lợi nhuận; kéo theo đó ảnh hưởng tới nguồn thu ngân sách nhà nước từ thuế, đồng thời ảnh hưởng tiếp đến cơ hội việc làm và thu nhập của người lao động.
Hệ quả là làm suy giảm GDP của nền kinh tế. Cụ thể, sẽ có thể ảnh hưởng lan tỏa đến hơn 20 ngành công nghiệp liên quan khác và giảm 0,448% GDP của toàn nền kinh tế, tương ứng 42.570 tỷ đồng (nếu áp thuế 10%), giảm 0,288% GDP, tương ứng 27.374 tỉ đồng (nếu áp thuế 5%), giảm thu nhập người lao động v.v
Các chuyên gia nhận định ra sao về đề xuất áp thuế TTĐB với nước giải khát có đường?
Theo GS.TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, trong bối cảnh chúng ta tìm mọi cách để kích cầu tiêu dùng nội địa, đang giảm thuế để hỗ trợ các doanh nghiệp, nếu tăng thuế, mở rộng đối tượng chịu thuế TTĐB như đối với NGK có đường sẽ khiến các doanh nghiệp càng phải đối mặt với nhiều khó khăn thách thức có thể ảnh hưởng tới các giải pháp kích cầu tiêu dùng nội địa.
Còn theo TS Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh cũng khẳng định đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt, mở rộng đối tượng đánh thuế sẽ gây nhiều khó khăn cho ngành sản xuất đồ uống.
"Đây là trong giai đoạn chúng ta cần bứt tốc về tăng trưởng, việc áp thuế có thể gây tác dụng ngược vì có thể có sự chuyển dịch từ phân được sản xuất, đảm bảo chính thống, sang những mặt hàng không chính thống và rất khó kiểm soát về chất lượng. Điều này sẽ dẫn đến rủi ro mục đích mà thuế tiêu thụ đặc biệt là giảm tiêu dùng để bảo vệ sức khỏe thì có khi không đạt được", vị chuyên gia đánh giá.
Nhấn mạnh trước khi đề xuất thuế, cần nghiên cứu thật sâu sắc hơn trên các yêu tố về tính cân bằng, tác động ngân sách, tiêu dùng, lao động v.v. Cần cân nhắc thêm về hiệu quả và công bằng của sắc thuế kiến nghị của các chuyên gia, doanh nghiệp, hiệp hội là chưa nên áp thuế NGK có đường là hợp lý.
Vì vậy, để bảo đảm tăng trưởng kinh tế, PSG. TS. Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam (VBA), lưu ý cần quan tâm tới "sức khỏe" doanh nghiệp, "nuôi dưỡng nguồn thu" và sức cầu tiêu dùng nội địa. Khi doanh nghiệp suy yếu, việc làm giảm, thu nhập lao động bị ảnh hưởng, sức mua suy giảm, đà phục hồi kinh tế sẽ chậm lại.
Trong mấy năm trở lại đây, ngành đã gặp rất nhiều khó khăn do Covid, các cuộc xung đột trên thế giới, các doanh nghiệp ngành đồ uống đã cố gắng tìm mọi cách để vượt qua khó khăn bằng nhiều giải pháp để tăng sức chống chịu, ổn định sản xuất, tạo công ăn việc làm cho người lao động. Ngành đồ uống đã và đang ghi nhận sự giảm sụt mạnh từ doanh thu, lợi nhuận, kéo theo đó là cả các hệ thống thương mại, nhà hàng, khu vui chơi giải trí, vận tải, chuỗi cung ứng đầu vào đều ghi nhận chịu tác động lan truyền gián tiếp.
Theo ông, nếu không có chính sách thuế hợp lý, việc đạt mục tiêu tăng trưởng như kỳ vọng và duy trì dòng vốn đầu tư sẽ gặp rất nhiều thách thức. Ông kiến nghị các nhà hoạch định chính sách nên cân nhắc kỹ lưỡng, chưa nên bổ sung nước giải khát có đường và đối tượng chịu thuế TTĐB.
"Là mặt hàng mới bổ sung vào đối tượng chịu thuế TTĐB, theo nghiên cứu đánh giá tác động, thông lệ quốc tế, kiến nghị cân nhắc lộ trình và thuế suất hợp lý hơn giúp doanh nghiệp và thị trường thích nghi, điều chỉnh, cụ thể, cân nhắc lộ trình hợp lý hơn: Từ 2028: áp thuế suất 5%; Từ 2029: 8% và từ 2030: 10%", VBA kiến nghị.
