Gỡ vướng cho hộ kinh doanh trước 'giờ G' chuyển sang kê khai thuế

Hội nghị đối thoại về chính sách thuế và hải quan - Ảnh: VGP

Còn nhiều lo lắng về ngưỡng miễn thuế, hóa đơn và hoàn thuế

Chỉ còn ít ngày nữa, phương thức nộp thuế khoán sẽ chính thức dừng áp dụng theo Nghị quyết 198/2025/QH15. Từ ngày 1/1/2026, toàn bộ hộ kinh doanh phải chuyển sang hình thức tự kê khai dựa trên doanh thu thực tế.

Tuy nhiên, sát "giờ G", nhiều câu hỏi của hộ kinh doanh về ngưỡng miễn thuế, thủ tục kê khai và quy định xuất hóa đơn vẫn chưa được giải tỏa hoàn toàn.

Tại hội nghị đối thoại về chính sách thuế và hải quan do Bộ Tài chính phối hợp với Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam tổ chức ngày 26/12, một hộ kinh doanh ở Hà Nội đặt vấn đề theo quy định mới, hộ kinh doanh phải kê khai theo quý. Nhưng nếu cuối năm tổng doanh thu thực tế dưới 500 triệu đồng, hộ băn khoăn liệu có được hoàn thuế hay không và thủ tục hoàn thuế sẽ thực hiện thế nào.

Đại diện Cục Thuế cho biết Bộ Tài chính đang xây dựng dự thảo thông tư hướng dẫn hồ sơ, thủ tục quản lý thuế đối với hộ và cá nhân kinh doanh. Theo dự thảo này, người kinh doanh tự xác định doanh thu năm từ 500 triệu đồng trở xuống và thông báo với cơ quan thuế một lần, chậm nhất ngày 31/1 của năm kế tiếp.

Không chỉ các hộ kinh doanh truyền thống, những người kinh doanh trên sàn thương mại điện tử cũng bày tỏ lo ngại. Một hộ kinh doanh trên sàn cho biết hiện sàn có chức năng khấu trừ và nộp thuế thay. Nhưng với doanh thu từ 3 tỷ đồng/năm trở lên, hộ băn khoăn liệu có bắt buộc phải xuất hóa đơn điện tử thông qua phần mềm của bên thứ 3 hay không.

Hơn nữa, khi tính thuế chuyển dần từ doanh thu sang lợi nhuận, việc xác định chi phí hợp lý để khấu trừ sẽ rất khó khăn, có thể làm tăng gánh nặng thuế.

Giải đáp vướng mắc này, Cục Thuế dẫn quy định tại khoản 7, điều 4 Nghị định 123/2020/NĐ-CP, được sửa đổi tại Nghị định 70/2025/NĐ-CP. Theo đó, người bán được ủy nhiệm cho bên thứ ba lập hóa đơn điện tử. Hóa đơn phải thể hiện tên đơn vị bán là bên ủy nhiệm và việc ủy nhiệm phải lập bằng văn bản, thông báo cho cơ quan thuế khi đăng ký sử dụng hóa đơn.

Trường hợp hóa đơn không có mã của cơ quan thuế, bên ủy nhiệm vẫn phải chuyển dữ liệu hóa đơn đến cơ quan thuế thông qua tổ chức cung cấp dịch vụ.

Đối với phương pháp tính thuế của cá nhân kinh doanh, cơ quan thuế cho biết Bộ Tài chính đang tiếp tục hoàn thiện dự thảo nghị định và thông tư để làm rõ nguyên tắc tính thuế, quản lý doanh thu và nghĩa vụ kê khai.

Kiến nghị nới xử phạt, hoàn thiện hướng dẫn trong năm đầu chuyển đổi

Phó Tổng thư ký Hội Tư vấn thuế Việt Nam, bà Lê Thị Duyên Hải, nhận định người nộp thuế hiện gặp các nhóm vướng mắc lớn, xoay quanh hóa đơn điện tử, xử phạt vi phạm thuế và quy định mới đối với hộ kinh doanh.

Nhóm vướng mắc đầu tiên liên quan đến thời điểm lập hóa đơn theo Nghị định 123, được sửa đổi bởi Nghị định 70. Nhiều ngành nghề phát sinh giao dịch thường xuyên, số lượng lớn, cần thời gian đối soát. Việc yêu cầu lập hóa đơn ngay tại thời điểm cung cấp dịch vụ là khó khả thi, trong khi người nộp thuế vẫn có nguy cơ bị xử phạt.

Từ thực tế đó, VTCA kiến nghị mở rộng phạm vi cho phép lập hóa đơn trên cơ sở bảng kê vào cuối tháng hoặc sau khi kết thúc dịch vụ. Điều kiện là người nộp thuế phải có hệ thống phần mềm minh bạch, cho phép truy xuất dữ liệu.

Các lĩnh vực đề xuất gồm vận tải hàng hóa, hành khách, quản lý chung cư, ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm và một số dịch vụ đặc thù.

Nhóm vướng mắc thứ hai liên quan đến xử phạt. Dù Nghị định 310/2025 đã giảm mức phạt, nhưng nhiều ý kiến cho rằng mức phạt chưa tương xứng với tính chất vi phạm. Có trường hợp khai sai hồ sơ nhưng không làm thiếu số thuế vẫn bị phạt từ 5–8 triệu đồng.

VTCA đề xuất phân biệt rõ giữa vi phạm thủ tục và hành vi gây thất thu, để mức phạt phản ánh đúng mức độ ảnh hưởng đến ngân sách.

Nhóm vướng mắc thứ 3 liên quan đến việc chuẩn bị áp dụng Luật Quản lý thuế và Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi. Hệ thống văn bản hướng dẫn chưa đầy đủ, khiến hộ kinh doanh lo lắng. VTCA đề nghị trong năm đầu chuyển đổi, cần xem xét miễn xử phạt đối với sai sót thủ tục.

Một vấn đề đáng chú ý là trách nhiệm khấu trừ, khai thay và nộp thay của sàn thương mại điện tử theo Nghị định 117/2025/NĐ-CP. Sàn có chức năng thanh toán phải thực hiện khấu trừ thuế cho người bán. Tuy nhiên, nhiều sàn không nhận ủy nhiệm xuất hóa đơn, trong khi dữ liệu giao dịch lại do sàn nắm.

Điều này khiến hộ kinh doanh chịu rủi ro về tuân thủ. VTCA kiến nghị xem xét quy định theo hướng sàn đã khấu trừ thuế thì phải xuất hóa đơn thay.

Bà Lê Thị Duyên Hải cho biết người nộp thuế ghi nhận những cải cách tích cực của ngành thuế trong chuyển đổi số. Các tài liệu điện tử, ứng dụng hỗ trợ như chatbot AI giúp tiếp cận thông tin nhanh hơn.

Tuy nhiên, bà Hải đề xuất cần tiếp tục rà soát, đặc biệt là các hành vi chỉ mang tính thủ tục, không ảnh hưởng nghĩa vụ thuế. Mức phạt phải mang tính răn đe, nhưng không tạo gánh nặng.

Theo bà Hải, từ năm 2026, hộ kinh doanh sẽ phải tự kê khai thuế điện tử. Trong giai đoạn chuyển đổi, việc sai sót dữ liệu khó tránh khỏi. Vì vậy, cần cân nhắc xử phạt trên cơ sở mức độ ảnh hưởng thực tế.

Bà Đỗ Thị Thu Thủy, đại diện EuroCham cho rằng, môi trường kinh doanh vẫn còn dư địa cải thiện. Theo bà Thủy, hàng hóa xuất nhập khẩu tại chỗ được miễn kiểm tra chuyên ngành trước thông quan và miễn kiểm tra an toàn thực phẩm, chất lượng. Tuy nhiên, cách hiểu và áp dụng quy định này chưa thống nhất, khiến doanh nghiệp lúng túng.

Từ thực tế đó, bà Thuỷ kiến nghị sớm ban hành hướng dẫn cụ thể về miễn kiểm tra chuyên ngành trong thủ tục hải quan và khi hàng hóa lưu thông. Do đó, việc thực thi sẽ đồng bộ, tránh cách làm khác nhau. Trường hợp doanh nghiệp vẫn phải kiểm tra chuyên ngành trước thông quan, bà đề xuất cho phép sử dụng hồ sơ đã hoàn tất của bên xuất khẩu tại chỗ để tránh trùng lặp, phát sinh chi phí và thời gian.