Tốc độ đăng ký chuyển đổi đang tăng mạnh
Ngày 20/3/2025, Chính phủ ban hành Nghị định 70/2025/NĐ-CP, sửa đổi và bổ sung một số điều của Nghị định 123/2020/NĐ-CP về hóa đơn, chứng từ. Theo đó, từ 1/6/2025, hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm và các tổ chức/doanh nghiệp bán lẻ trực tiếp đến người tiêu dùng thuộc một số ngành (trung tâm thương mại; siêu thị; bán lẻ – trừ ô tô, mô tô, xe máy; ăn uống; khách sạn; vận tải hành khách; vui chơi, giải trí; chiếu phim; dịch vụ phục vụ cá nhân…) bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kết nối chuyển dữ liệu với cơ quan thuế. Ngay sau đó, ngày 31/5/2025, Bộ Tài chính ban hành Thông tư 32/2025/TT-BTC, hướng dẫn chi tiết việc thực hiện các nội dung liên quan đến chuyển đổi hóa đơn điện tử theo Nghị định mới; Thông tư này có hiệu lực từ 1/6/2025.
Đáng chú ý, để bảo đảm triển khai kịp thời, Cục Thuế đã ban hành Công điện số 71/CĐ-CT ngày 30/5/2025 (hỏa tốc) yêu cầu thành lập các tổ thường trực hỗ trợ người nộp thuế kể cả ngày nghỉ; đồng thời tiếp tục chỉ đạo bằng Công điện 72/CĐ-CT ngày 01/6/2025 về việc triển khai Thông tư 31 và 32/2025/TT-BTC. Thủ tướng cũng có Công điện 104/CĐ-TTg (06/7/2025) yêu cầu tăng cường quản lý, sử dụng HĐĐT từ máy tính tiền.
Sau hơn hai tháng triển khai, theo báo cáo của cơ quan thuế, nhiều địa phương đã ghi nhận bước đi đầu tiên của tiến trình số hóa, song thực tế vẫn còn vướng mắc khiến nhiều hộ kinh doanh còn bỡ ngỡ. Trong 6 tháng đầu năm 2025, đã có 146.032 cơ sở kinh doanh đăng ký mới sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Tính đến ngày 15/7/2025, tổng số cơ sở kinh doanh đã đăng ký đạt 252.635, gấp 2,4 lần so với cuối năm 2024; gồm 142.340 doanh nghiệp (tăng 1,83 lần) và 110.295 hộ kinh doanh (tăng 3,85 lần), trong đó 57.498 hộ khoán và 52.797 hộ kê khai. Lũy kế đến hết 31/5/2025, 202.319 doanh nghiệp, hộ/cá nhân kinh doanh đã đăng ký sử dụng HĐĐT có mã của cơ quan thuế khởi tạo từ máy tính tiền.
Việc áp dụng hóa đơn điện tử qua máy tính tiền giúp hộ kinh doanh tuân thủ nghĩa vụ thuế minh bạch
Tại Hà Nội, tính đến ngày 30/5/2025, Chi cục Thuế Khu vực I ghi nhận hơn 19.000 tổ chức, cá nhân, hộ kinh doanh đăng ký, trong đó gần 5.600 hộ đã sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Ở TP Hồ Chí Minh, đến 28/5/2025 đã có 8.661/14.773 hộ thuộc diện bắt buộc thực hiện đăng ký (đạt 59%). Đến 18/7/2025, con số này tăng lên 31.462 cơ sở kinh doanh xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền; và đến nửa cuối tháng 8/2025, đã có 21.319 hộ kinh doanh trên địa bàn chính thức đăng ký sử dụng.
Có thể thấy, những con số này cho thấy tốc độ triển khai hóa đơn điện tử qua máy tính tiền đang đi đúng hướng, tạo nền tảng cho việc minh bạch hóa hoạt động kinh doanh và tăng hiệu quả quản lý thuế. "Việc áp dụng hóa đơn điện tử qua máy tính tiền không chỉ giúp hộ kinh doanh tuân thủ nghĩa vụ thuế minh bạch, mà còn đặt nền móng cho hệ sinh thái giao dịch số hiện đại, giảm thiểu rủi ro thất thu ngân sách", Ông Mạc Quốc Anh - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội khẳng định.
Vẫn còn nhiều "lạ lẫm" trong giai đoạn đầu
Mặc dù các chính sách đã rõ ràng, nhưng theo phản ánh từ một số địa phương như Hà Nội, Đà Nẵng, Cần Thơ…, thực tế triển khai vẫn gặp không ít khó khăn. Nguyên nhân là do nhiều chủ hộ kinh doanh lo lắng nếu lập hóa đơn sai sẽ bị xử phạt, dù trên thực tế một số nơi tạm thời chưa xử phạt trong giai đoạn đầu và tập trung hướng dẫn, hỗ trợ để người nộp thuế làm quen.
Thêm vào đó là vấn đề về công nghệ và kết nối. Ở một số khu vực, đặc biệt vùng sâu, vùng xa, kết nối internet chưa ổn định; thao tác phần mềm còn mới mẻ dẫn đến sai sót/hủy hóa đơn giữa chừng. Ghi nhận của cơ quan thuế trung ương cũng cho thấy nhu cầu thiết lập kênh hỗ trợ kỹ thuật "phản ứng nhanh" giữa cơ quan thuế và nhà cung cấp giải pháp để xử lý sự cố ngay khi phát sinh.
Theo khảo sát và ghi nhận thực tế của phóng viên, nhiều hộ kinh doanh và doanh nghiệp nhỏ thừa nhận, việc áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền là bước tiến quan trọng trong minh bạch doanh thu, chống thất thu thuế, nhưng quá trình thực hiện vẫn còn không ít vướng mắc.
Đến nay nhiều hộ kinh doanh vẫn còn lúng túng trong thao tác phần mềm, lo ngại sai sót và băn khoăn về chi phí thiết bị, nhất là chủ hộ lớn tuổi khó tiếp cận công nghệ. Ông Nguyễn Văn Dũng, chủ một nhà hàng tại Cầu Giấy (Hà Nội) cho biết: "Chi phí đầu tư máy tính tiền và kết nối phần mềm ban đầu khá lớn so với khả năng của các hộ kinh doanh nhỏ. Không chỉ vậy, chúng tôi còn phải mất nhiều thời gian làm quen với thao tác, trong khi hoạt động kinh doanh hằng ngày vốn đã rất bận rộn".
"Lúc đầu tôi nghĩ chắc cũng như cũ thôi, nhưng khi áp dụng thì khác hẳn", chị Nguyễn Thị Hương, một hộ kinh doanh tạp hóa ở Bắc Ninh chia sẻ. Việc phải nhập chi tiết từng mặt hàng khiến chị mất nhiều thời gian, chưa kể những lúc phần mềm báo lỗi, hóa đơn bị hủy đột ngột. "May mà có cán bộ thuế hỗ trợ từ xa, nếu không thì người buôn bán nhỏ như tôi khó lòng xoay xở kịp", chị nói.
Trao đổi với phóng viên, chị Lê Ngọc Thảo – chủ tiệm tạp hóa tại Xuân La (Hà Nội) cho biết, m`ột bộ phận hộ kinh doanh nhỏ lẻ vẫn quen với hình thức ghi chép thủ công hoặc dùng phiếu viết tay. Việc chuyển đổi sang hóa đơn điện tử khiến họ lo ngại bị "soi" doanh thu quá chi tiết, từ đó dẫn tới tâm lý e dè khi triển khai.
Về vấn đề này, ông Mai Sơn – Phó Cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) chia sẻ, hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền là giải pháp quan trọng để kiểm soát doanh thu thực tế của hộ kinh doanh, chống thất thu thuế. Tuy nhiên, quá trình triển khai vẫn còn vướng mắc về hạ tầng, thói quen sử dụng tiền mặt và chi phí thiết bị. Nhiều hộ nhỏ lẻ lo lắng về chi phí đầu tư ban đầu và kỹ năng vận hành…và cần thêm thời gian để tập huấn và hỗ trợ, đặc biệt trong khâu kết nối đường truyền ổn định".
Tạo niềm tin bằng hỗ trợ kỹ thuật và minh bạch
Đại diện cơ quan thuế cho hay, trong giai đoạn đầu, trọng tâm là hướng dẫn, đồng hành, giải đáp vướng mắc để người nộp thuế tiếp cận quy định mới. Chủ trương là không tăng thuế, chỉ tăng minh bạch đối với doanh thu phát sinh thực tế, đồng thời xây dựng kênh hỗ trợ kỹ thuật.
Theo các chuyên gia kinh tế, để chính sách thực sự thấm sâu vào đời sống kinh doanh, cần tiếp tục nâng cao hỗ trợ kỹ thuật và củng cố niềm tin người nộp thuế, qua đó thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện, minh bạch và bền vững. Ông Mạc Quốc Anh cho rằng, để thực hiện hiệu quả chính sách này, cơ quan chức năng cần có gói hỗ trợ về máy móc, đào tạo miễn phí, đồng thời bảo đảm an toàn dữ liệu và minh bạch cách sử dụng thông tin. Ngành Thuế nên tổ chức các buổi tập huấn theo nhóm ngành như ăn uống, thương mại điện tử, bán lẻ…và theo vùng để phù hợp thực tế. Đội ngũ cán bộ thuế hỗ trợ cài đặt, đăng ký mẫu số/ký hiệu hóa đơn…cho hộ kinh doanh. Chỉ khi vậy, hộ kinh doanh mới thực sự thích ứng, tự tin chuyển đổi, từ đó góp phần thúc đẩy nền kinh tế số phát triển bền vững.
Nhiều hộ nhỏ lẻ lo lắng về chi phí đầu tư ban đầu và kỹ năng vận hành…
Song song với đó, cần tăng cường dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật, thiết lập đường dây nóng ngoài giờ hành chính, kênh hỗ trợ kỹ thuật phối hợp giữa Cục Thuế và đơn vị cung cấp phần mềm để xử lý sự cố ngay khi phát sinh. Thực tế, Cục Thuế đã yêu cầu thành lập các tổ thường trực hỗ trợ kể cả ngày nghỉ và công bố danh sách 24 tổ chức cung cấp dịch vụ hóa đơn điện tử từ máy tính tiền có các gói hỗ trợ/ưu đãi cho hộ, cá nhân kinh doanh.
Ngoài ra, việc triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền theo Nghị định 70/2025 và Thông tư 32/2025 nên chuyển trọng tâm từ "phạt nếu sai" sang "hỗ trợ nếu cần" trong giai đoạn đầu, nhằm tạo niềm tin và giảm tâm lý e ngại cho người nộp thuế; giám sát, đánh giá liên tục tiến độ theo từng địa phương để kịp thời điều chỉnh hỗ trợ đúng trọng tâm./.
