Năm 2010, Thái Lan bắt đầu lên kế hoạch xây dựng tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên. Theo trang Thailand Trains, đến năm 2017, nước này đã ký kết thỏa thuận hợp tác với Nhật Bản để triển khai 8 dự án phát triển lớn, trong đó nổi bật là kế hoạch xây dựng tuyến đường sắt cao tốc sử dụng công nghệ Nhật Bản.
Tuy nhiên, theo tạp chí The Diplomat, đến năm 2018, tham vọng ngoại giao của Nhật Bản nhằm cạnh tranh ảnh hưởng với Trung Quốc tại Thái Lan đã gặp trở ngại, khi dự án đường sắt cao tốc hợp tác giữa hai nước liên tục vấp phải khó khăn. Đường sắt cao tốc của Trung Quốc có giá trung bình chỉ từ 17-21 triệu USD/km, trong khi đó đường sắt cao tốc của Nhật Bản có mức chi phí dao động 21-35 triệu USD/km.
Sua đó, Thái Lan đã công bố việc triển khai tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên nhưng không sử dụng công nghệ Nhật Bản. Theo CNN, đến năm 2022, dự án tuyến đường sắt cao tốc nối thủ đô Bangkok với thành phố Nong Khai ở Đông Bắc Thái Lan đã chính thức được khởi công, sử dụng công nghệ nhập khẩu từ Trung Quốc. Khi hoàn thành, tuyến này sẽ kết nối với tuyến đường sắt cao tốc Trung Quốc – Lào, hình thành mạng lưới liên vận từ Côn Minh (Trung Quốc) đến Singapore.
Dự án phát triển tuyến đường sắt cao tốc Bangkok – Nong Khai là một dự án chiến lược trong khuôn khổ kết nối khu vực ASEAN, nhằm thiết lập tuyến giao thông liên kết giữa Thái Lan với các quốc gia khác trong khu vực và trên thế giới, là một phần của Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI).
Theo kế hoạch ban đầu, Thái Lan dự kiến hoàn thành mạng lưới đường sắt cao tốc đầu tiên nối với Trung Quốc qua Lào vào năm 2030. Tuy nhiên, dự án hiện đã chậm tiến độ gần 10 năm. Tuyến đường sắt này có tổng chiều dài 609 km, với tổng vốn đầu tư 434 tỷ baht (gần 13 tỷ USD), theo Bangkok Post.
Đầu năm 2025, Thái Lan cho biết giai đoạn đầu của tuyến đường – nối thủ đô Bangkok với tỉnh Nakhon Ratchasima – tiến triển thuận lợi. Bản thiết kế cho giai đoạn hai, kéo dài tuyến đường sắt đến tỉnh biên giới đông bắc Nong Khai, cũng đã được hoàn tất và chuẩn bị trình lên Nội các để phê duyệt.
Đến ngày 4/2/2025, Nội các Thái Lan chính thức thông qua giai đoạn hai của dự án, với khoản đầu tư khoảng 340 tỷ baht (tương đương 10 tỷ USD), nối tiếp từ Nakhon Ratchasima đến Nong Khai. Tính đến 25/4/2025, đoạn 1 của dự án nối Bangkok với Nakhon Ratchasima đạt 43,78 % kế hoạch.
Nhật Bản và Trung Quốc là hai cường quốc hàng đầu trong lĩnh vực công nghệ đường sắt cao tốc. Nhật Bản nổi tiếng với hệ thống Shinkansen (HSR). Công nghệ HSR sử dụng đường ray đặc biệt với khoảng cách giữa các thanh ray khác biệt so với đường ray thông thường, giúp giảm ma sát và tăng tốc độ. Hệ thống tàu được trang bị định vị vệ tinh và cảm biến để theo dõi, điều chỉnh tốc độ, đảm bảo an toàn tuyệt đối. Ngoài ra, hệ thống kiểm soát tự động giúp duy trì khoảng cách giữa các tàu, ngăn tốc độ vượt giới hạn bằng phanh tự động. Mọi hoạt động vận hành đều được giám sát thông qua hệ thống vi tính tiên tiến.
Hiên nay, Trung Quốc đã vươn lên trở thành quốc gia sở hữu công nghệ xây dựng đường sắt hiện đại bậc nhất thế giới. Theo Tập đoàn Cục Điện khí hóa Xây dựng Đường sắt Trung Quốc, nước này đi đầu trong việc ứng dụng robot và công nghệ tự động vào các công đoạn xây dựng đường sắt điện khí hóa. Đây là bước đột phá quan trọng, giúp giảm đáng kể lao động thủ công trong những khâu phức tạp như đào đắp, đặt ray, xây cầu – hầm, cũng như lắp đặt hệ thống tín hiệu và liên lạc.
Trước kia, xây dựng đường sắt từng là ngành nghề nguy hiểm, đòi hỏi lượng lớn nhân lực và chuyên gia kỹ thuật cao. Giờ đây, nhờ ứng dụng công nghệ hiện đại, chất lượng công trình được nâng cao, thời gian thi công rút ngắn đáng kể và mức độ an toàn cũng được đảm bảo tốt hơn bao giờ hết.
Trung Quốc hiện đã chuyển đổi hoàn toàn sang sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong việc vận hành và bảo trì mạng lưới đường sắt. Hệ thống AI này có khả năng dự đoán chính xác các lỗi tiềm ẩn và đưa ra cảnh báo sớm trước khi sự cố xảy ra, đóng vai trò then chốt trong việc bảo trì kịp thời và hiệu quả các tuyến đường sắt cao tốc.
Mạng lưới đường sắt cao tốc của Trung Quốc hiện đã đạt tổng chiều dài lớn nhất thế giới – và được điều hành bởi hệ thống AI đặt tại Bắc Kinh. Theo các kỹ sư tham gia dự án, hệ thống này có độ chính xác lên tới 89% và đã ghi nhận nhiều cột mốc quan trọng trong quá trình vận hành.
Trên thực tế, hệ thống AI xử lý một khối lượng dữ liệu khổng lồ theo thời gian thực trên phạm vi toàn quốc. Đặc biệt, nó có thể phát hiện và cảnh báo các tình huống bất thường cho đội ngũ bảo trì trong vòng chưa đầy 40 phút, giúp nâng cao đáng kể độ an toàn và khả năng ứng phó nhanh chóng.
